شناخت نشانه‌های عدم تمرکز در دانش‌آموزان اهمیت زیادی دارد؛ زیرا عدم تمرکز در دانش‌آموزان، موضوعی است که اکثراً آنها را رنج می‌دهد و موفقیت آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مطالعه، درس خواندن، یادگرفتن و غیره، نیازمند تمرکز است.
به طور کلی تمرکز حواس به حالتی ذهنی گفته می‌شود که در آن تمام قوای حسی، روانی و فکری فرد روی موضوع خاصی متمرکز باشد. بدون تمرکز حواس یادگیری اتفاق نمی‌افتد.
یکی از مهم‌ترین ارکان یادگیری داشتن تمرکز کافی است، به همین دلیل است که برخی دانش‌آموزان در کلاس درس به راحتی می‌توانند مطالب آموزش داده شده را فراگرفته و تعدادی دیگر در کلاس متوجه توضیحات معلم نمی‌شوند. متأسفانه اکثر دانش‌آموزان با تمرکز صددرصدی در کلاس درس حاضر نمی‌شوند که این مسئله سبب می‌شود میزان یادگیری آنها به شکل قابل توجهی کاهش یابد. در این مطلب سعی کرده‌ایم راه‌های افزایش تمرکز در دانش‌آموزان را بررسی کرده و راه‌های تقویت آن را برایتان شرح دهیم.
ذهن شما همواره می‌خواهد درگیر و مشغول باشد؛ بنابراین اگر آن‌چه اکنون انجام می‌دهید در شما درگیری و مشغولیت ذهنی ایجاد کند، فکر شما دیگر احساس نمی‌کند که جای دیگری برود و در آن‌جا درگیر شود؛ اما اگر در انجام این کار درگیری ذهنی ایجاد نشود، ذهن شما شتابان به جایی می‌رود تا خود را در آن جا مشغول کند و این، همان حواس‌پرتی است.
عوامل اصلی بی‌دقتی و عدم تمرکز
همه‌ی ما در دوران تحصیل‌مان همکلاسی‌هایی داشته‌ایم که در کلاس با دقت به درس گوش داده و در منزل مطالعه کمی داشتند و با این حال همیشه موفق بوده‌اند، می‌توان گفت تنها دلیل موفقیت این عده همان تمرکز در زمان یادگیری است که سبب می‌شود مطالب و مفاهیم عمیقا درک شده و در ذهن جای گیرد. به این ترتیب با یک مرور کوتاه می‌توان تمام موارد آموزش داده شده را مجدداً به یاد آورد و با تمرین و تکرار آنها را به خوبی در حافظه ماندگار کرد. برای این که دانش‌آموز بتواند با دقت و تمرکز حواس بیشتری در کلاس حاضر شود، باید عوامل عدم تمرکز شناسایی شده و در رفع آنها کوشیده شود. در اینجا به چند عامل می‌پردازیم:
۱- حواس‌پرتی های درونی و مشغله‌ی ذهنی
گاهی دانش‌آموز علی‌رغم حضور در کلاس و یا در منزل در زمان درس خواندن دچار مشغله‌های ذهنی می‌شود و ذهن او درگیر موضوعاتی خارج از کلاس و مبحث درسی است. مواردی مثل اضطراب و نگرانی‌های مرتبط با زندگی شخصی یا خانوادگی، گرسنگی و تشنگی، ترس، خشم، شادی، بیماری، فشار روانی، مشکلات خانوادگی، بی‌علاقگی به موضوع درسی و ناراحتی‌های روحی از جمله این عوامل هستند.
۲- حواس‌پرتی‌های بیرونی
این عامل شامل مواردی است که در محیط پیرامون دانش‌آموز قرار دارد و می‌تواند یکی از این موارد باشد: عدم وجود تهویه‌ی مناسب در محل مطالعه، عدم وجود تغذیه مناسب و استراحت کافی، وجود سر و صدا در محل مطالعه و عواملی از این قبیل.
تقویت قدرت تمرکز و افزایش دقت
اگر می‌خواهید فرزند یا دانش‌آموز شما با تمرکز و دقت بیشتری در کلاس حاضر شود، می‌توانید از این روش‌ها برای بهبود تمرکز و افزایش دقت بهره‌مند شوید.
- استراحت کافی، ورزش و تغذیه‌ی مناسب: این عوامل بسیار کلیدی هستند. والدین و خانواده‌ها حتما باید به فکر استراحت کافی دانش‌آموز، برنامه‌ریزی درست برای مطالعه و استراحت، داشتن برنامه‌ی غذایی مناسب و متنوع و ورزش دانش‌آموزان باشند.
- کاهش مشغولیات ذهنی: دانش‌آموز باید فرا گیرد تا مشغولیات ذهنی خود را طبقه‌‌بندی کرده و به آنها اولویت دهد. یکی از مهم‌ترین تمرین‌هایی که در این مورد وجود دارد این است که مسئله‌ای که ذهن شما را به خود مشغول کرده، در گوشه‌ای یادداشت کرده و با خود بگویید بعدا به آن فکر خواهید کرد، در این صورت ذهن به آرامش بیشتری می‌رسد و می‌توان با حضور ذهن بیشتری در کلاس حاضر شد.
- تمرین و تکرار: یکی از راه‌های رسیدن به موفقیت در افزایش تمرکز تمرین کردن است، برای مثال سعی کنید در یک مدت زمان مشخص تنها به یک موضوع خاص فکر کنید و تمرکز و حواس خود را روی آن معطوف کنید. در این مدت نباید به هیچ موضوع دیگری بیاندیشید. تمرین مداوم این ترفند به شما کمک می‌کند تا بتوانید قدرت تمرکز و دقت خود را بالا ببرید.
- عوامل ایجاد اختلال بیرونی را از بین ببرید: برای این که تمرکز و دقت شما افزایش پیدا کند باید تمام عوامل بیرونی که اصطلاحا حواس شما را پرت می‌کنند برطرف کنید. برای مثال استفاده از تصاویر و قاب عکس‌های مختلف در اتاق مطالعه یا کلاس درس از جمله مواردی است که می‌تواند موجب از بین رفتن تمرکز شود.
- کودکان حتی نوجوانان، روزانه به ۹ ساعت خواب نیاز دارند. دانشآموزانی که کمبود خواب دارند، ضمن خواب‌آلودگی دائمی، اغلب بیش از حد، فعال و بی‌قرارند. بنابراین باید به خواب دانش‌آموزان توجه ویژه شود.
- داشتن انرژی کافی در تمرکز دانش‌آموزان تأثیر بسیار زیادی دارد. خوردن غذاهای مناسب و صبحانه در انرژی دانش‌آموزان تأثیر بسیار زیادی دارد.
- ورزش ضمن تأثیری که در سلامت بدن و رشد دانش‌آموز می‌گذارد، باعث عملکرد بهتر مغز و در نتیجه تقویت تمرکز دانش‌آموز می‌شود.
- حافظه و تمرکز آن دسته از دانشآموزانی که در مدرسه یا خارج از آن از فضای سبز بهره‌مند می‌شوند، بیش از کودکان محروم از فضای سبز تقویت می‌شود.